Ouddorpse dialect

Ouddorp was lange tijd een besloten gemeenschap. Het Goerees dialect (gesproken in Ouddorp en Goedereede) staat ver af van het Hollands. Het aandeel dialectsprekers in Ouddorp is het hoogste van Goeree-Overflakkee, dit ondanks het toerisme en mensen die van elders naar het dorp zijn verhuisd.

Het besloten karakter van het dorp is goed te zien aan het beperkte aantal familienamen dat er voorkomt; omdat het verder de gewoonte was kinderen te vernoemen naar hun grootouders, ooms en tantes, hadden vele mensen feitelijk dezelfde naam. Om verwarring te voorkomen werden — en worden — in het dagelijks leven bijnamen gebruikt. Deze zijn vaak persoonsgebonden maar worden soms ook als het ware in de familie doorgegeven. De bijnaam kan afgeleid zijn van iemands echte naam, verwijzen naar zijn of haar vader of moeder (en soms meerdere generaties terug) en/of uit iets heel anders zijn voortgekomen – combinaties hiervan komen vaak voor. Sommige bijnamen zijn voortgekomen uit gebeurtenissen die generaties terug zijn gebeurd. Omdat vroegere bijnamen soms worden vervangen door nieuwere kan het zijn dat families meerdere bijnamen hebben, de nieuwste vorm wordt dan gebruikt.

Ouddorpse uutspraeken
  • aardappels = aerpel
  • alles is klaar = kantje levantje
  • ben je nou helemaal (gek geworden) = bin joe noe glad beleateafelt
  • boodschappen doen = om booschappen goa
  • daar heb ik een ander idee bij = doch ut nie
  • dan ben je wel dom = dan bin je wel ’n vaerke oak
  • dat is opgeknapt = ’t ziet er weer kèllef ut
  • dat kan je nergens meer kopen = da kei je naarugus meer kriege
  • dat raakte mij niet = dat rogt me nit
  • dat zul je zelf moeten uitzoeken = kiek mar
  • de pan uitlikken = de pan uut kreauwen
  • die heeft een grote mond = die heit een bek as ’n mendeure
  • doe je eigen zin, laat ze barsten = lae su borste
  • een mager kind = ’t is mar un maeger plimpie
  • een geheimpje verraden = uut de schole klappe
  • een hele erge stank = stienke as ’n bunzing
  • een karweitje doen = een klussie doewe
  • een simpele ziel = die komt van achter t duunhek
  • en zo is het, en niet anders = ’n zo ist e en nie aores
  • even = een passies
  • ga eens aan de kant met je voeten = hael je poatstikken us weg
  • het hangt van het jaargetijde af = hut hieng hêêlemaele van ut jaergetieje of
  • heb je het al gehoord? = hejtal geheurt?
  • het is bloedheet buiten = de mossen valle doad vant dek
  • het is een aardige jongen = ’t is ’n aerdege joon
  • het raam helemaal open doen = waegenwied opensloa
  • hij kan veel hebben = hie hei ’n gladde rik
  • hij keek niet zo krap = hie keek niejt op een ellebesse
  • hij loopt erg krom = hie laop zôô krom as ’n zekel
  • hoe moeten we nu?= hoemon me noe?
  • hoge bomen = hoage boamen
  • is het echt waar = ist waer?
  • ik ga naar het strand = k goa naart strange
  • ik ga naar huis = ‘k go m’n eige thuus bringe
  • ik zal eens (weg) gaan = ik zal es oprieze
  • kijken = kieken
  • last van mijn rug = last van mn rik
  • mager is niet verkeerd = een goeie haene is niej vet
  • moet je mij hebben = moe joe min ah
  • naar school gaan = naer schôôle goa
  • niet de slimste = die heit ak ut licht nit ûtgevonge
  • snap je het = hei jum deur
  • vaatdoek = schutteldoek
  • vork = vurk
  • vormpjes voor op strand = vurrempies veur op strange
  • waar is de tijd gebleven = wêêr is dun tied èbleeve
  • wat jij kan, kan ik ook = wat joe ken, ken ik oak
  • werk eens door = waereke mi je pooke
  • winkels op het dorp = wienkels op t durp
  • wil ik ook hebben = mok oak ha
  • zal ik maar zeggen = zak mar zaage
  • zij is zwanger = ze heit un buuk mi kluuv’n
Bie de Flakkeese dokter

VERHAELTIES DEUR PAU HEERSCHAP

Uutspraken

‘Hei joe al nieuwe aerpels ‘egete?’ Dat is ’n zin die je tegenwoordig vanaf half meie kan hôôre. Mar vroeger hao die zin veel mêêr gewicht. Noe binnen nieuwe aerpels al hêêl vroeg in de supermart in in stalle’ies langs de wegt te koap, mar vroeger at je aerpels uut je eige hof, zôô in de loap van juni. D’r gieng ’n hêêl bedrief an voorof. In de êêrste plekke mos je over goeie poters beschikke. Die hao je bewaerd van ’t jaer dêêrvoor of bie ’n aor ‘ekocht of ‘ekrege. De mêêst geliejfde rassen waere keunienkies in presenten. In dan hao je nog de eigenheimers, mar dat waere mêêr bewaeraerpels. De poters wiere al vroeg ‘eleid, ongeveer gelieke as de sjelotten ‘epoot wiere. Ik spreke noe van ’n jaer of vuuftig ‘elee.

In dan was ’t zôôvaorde. Noe wier ’t spannend: hoe zouwe ze smaeke? Moewder hao ze ‘eschrapt in ‘ekookt. ’t Middegmael wier op d’n taefel ‘ezet. De heerleke, typische geure van nieuwe aerpels kwam d’r of. Ze hao d’r postelein bie klaer’emaekt, oak uut ’t hof in schieven droage hamme ‘ebakke, van ’t eige geslachte vèrke. Naest de aerpelpanne stieng ’n schutteltie gewelde rôômbuttere of margerine, dat was de zeu (jus). Nae de êêrste hap riejp vaoder enthousiast uut: ‘Klaeren blom!’ Moewder: ‘Noe, mo j’ niejt maouwe, Jaop!’ Want dat was noe net niejt de bedoewlieng. Nieuwe aerpels moste ’n bêê’ie stief weze. Dan ko ‘j d’n aoren dag van ’t overschot lekkere schiefjes snieje om te bakkene. Die atte m’n dan wêêr mit geschaefde komkommers d’rbie, oak uut ’t hof.

Vreemde (gasten), die Ouddurp bezoeke, verwondere d’r eige over dat bie veel huuzen zokke grôôte hoven ligge, vooral bie huuzen die voor d’n oorlog ‘ebouwd binne. Mar dat heit ’n reden. Die huuzen wiere op schuld ‘ebouwd. Bie de Boerelêênbank ko j’ dan in ’t gunstigste geval d’r ’n hypotheek op kriege. Die most netuurlek of’elost woore in ’t bedrag dêêrvoor kwam dan jaerleks uut de opbriengsten van ’t hof. Uus huus wier in 1928 ‘ebouwd in de bouwkosten waere 2800 gulden. Jaerleks moest 100 gulden of’elost woore. Wiele hao dan oak ’n hof van mêêr dan 2000m2.

Van alles wier d’r in verbouwd. As de sjelotten d’ruut waere, stienge op dezelfde plekke al wêêr suukerbôônen (sperziebonen) voor de veilieng. Voarder alderlei bloomen voor zaed op contract. Vaoder dee dat allemaele in z’n vriejen tied. In ’t daegeleks leven was ’n landèrrebeier in hie heit oak nog an negosie ‘edae in kruuejenierswaeren. De oflossieng is altied ‘elukt. Noe is dat hof ’n wildtuun mit veel vuulte, zôôas wel ezeid woordt.

Die ouwe aerpelrassen bestôô niejt mêêr. Op ’n gegeve mement binne ze zelfs verboo (verboden), hoewel ze in Ouddurp nog lange stiekem ‘eteeld binne. Veel nieuwe rassen binnen twint op de mart ‘ekomme. Noe hè ‘k al alderlei nieuwe aerpels ‘probeerd: êêrsteliengen, doré’s in friejslanders, mar die echte nieuweaerpelsmaeke van vroeger proof ik niejt mêêr. Dat kan netuurlek oak an mien smaeke ligge!

Fietse

Over ’n paer weken zou ‘k verjaere in dan zou ik zevene weze, ’t was 1952. Vaoder hao m’n min of mêêr beloofd dat ‘k ’n fiets zou kriege. Ik draomende op ’n nacht, dat ik op ’n môôi rôôd blienkend jongesfietsie ree, mit ’n nikkele stuur. Zôô’n fietsie da aok Keesie hao, al was da blaew. In rieje da ‘k al kon!

’t Ging allemaele zôômar uut z’n eige. Ik bellende da ’n lust was. Toe ree ‘k d’n hil wêêr op in trappende of ik ’t al jaeren dee mit kracht op de achteruuttraprem. Net voor de welle stieng ik stille. Toe schrok ik wakker in ’t was donker om me heene. Wat draomen binne bedrog.

D’n dag brak an, ik was al hêêl vroeg wakker. ‘k Hao slecht eslaepe, zôôas ie dat ook hao as ie op reize most. Mar noe was ’t m’n verjaerdag. In toe ‘k d’r uut was, zeit vaoder mit iejtewat geheimzinnige klank in z’n stemme: “Noe mo j’ s gaauw even in schuure komme kieke!” Dêêr stieng ’n dan: ’n meisjesfiets, door vaoder eigenhandig op’eknapt, in de zwarte lak ezet, zelfs ’t stuur was zwart. Al was ’t dan wel gêên draomfiets, toch was ‘k d’r blieje mit.

’t Gieng niejt as in d’n draom. D’r most nog hêêl wat ‘eoefend woore in ’t liej’ie (laantje) van de Bokkies. De fiets bleek aok nog ’n deurtrapper te wezene, in dat was extra moewiek. “Hei ’t harte niejt da j’ de wegt uutgôôt, want dat is veels te gevaerlek!” zei moewder.

Toch hè ‘k da wel edae, hêêlemaele nae de meule, in over de Meulblok wêêr vromme. Dêêr hao ‘k zôô’n vaert ontwikkeld, dat ’t in d’n bocht naer de Poeperlieje mis gieng. Tegen ’t houte schot van de schuure van de meisjes van de Padden bin ‘k estraeopt. M’n stuur verboge in ’t vel van m’n blôôte knieje. ’n Ouwere buurjongen die bie m’n estopt was, is mêê’egôô om ’t verhael thuus te helpe doewene. In moewder mar raeze.

Veel laeter hè nog ’s ’n soort reesfiets, mit zeve versnelliengs an’eschaft, toe ‘k op de Prins Maurits in Menheersen wèrkende. In de zeumere zou ‘k dan op de fiets nae schoole gôô (teminsten as ik laete most beginne, op ’t derde of vierde uure). Mar twêê kêêr hè ‘k ’t edae, toe was ’t verbie, ik kwam in ’t zwêêt op schoole an, in ’s middags de wind wêêr tegen.

In noe hè ik ’n e-bike, mar dat is aok niejt alles. In ’t begin was ik hêêl fanatiek. Toetdat in Goerêê de batterieje leeg was in ik ’t hêêle ende nae huus m’n eige rot most trappe.

Naer de Fluppies

Dat was ’n hêêl bizonderen dag, die zaeterdag in 1954, toe t’r in Ouddurp vlakbie de nieuwbouw van de Hermanswegt in de Oôsterwegt ’n speeltuun ‘eopend wier. Veinten van de brandweer waere dêêr om de fêêstelijke gebeurtenis in d’r nette pakken luuster bie te zettene. Ik was d’r aok bie. Ik was toe nege jaer.

De mêêste durpen op ’t eiland krege nae de Ramp ’n speeltuun. In Ouddurp wier ’n an’eleid an de rand van de Middelduune, vlak voor de stee van de Fluppies, twêê ouwe jonge joons. D’r vaoder hiejtende Flup Meijer, vandêêr de naem Fluppies. De speeltuun heit d’r z’n naem an te dankene, toet op d’n dag van vandaege: “De Flipjes”.

D’r stienge ’n antal speelwèrktuugen in: touters (schommels), rekstangen, ’n slierbaene, ’n familieschommel, ’n zweefmeule in ’n draoimeule. Noe hao vaoder thuus aok wel ’n touter ‘emaekt, mar die was vergeleke mit die van de speeltuun netuurlijk niks! Die waere veel haoger. D’r was veel belangstellieng voor, je most in de rije op je beurte wachte, mar op ’n gegeve mement ko j’ los gôô. Je zettende vaert om zôô haoge te kommene dà ‘j over de stange heene kon kieke. Je kreeg dan ’n gevoel asof ie zwevende.

Ja, in de speeltuun was t’r veel te belevene. Ik gieng d’r dan aok geregeld naer toe, haest ielke zaeterdagmiddeg. D’r waere soms wedstriejen, zôôas koekhappe in zaklaope, op Keuninginnedag bevoorbeeld. D’r was netuurlek aok toezicht om d’r op te lettene of alles goewd gieng. Mar laeter is de naem Eêuwit Taenis voorgoewd an de sleetuun verbonge.

In de jaeren 50 ging ik ’s zaeterdaeksochtends altied nae m’n ouwere zuster in de Ouwelandsewegt om wat klusjes voor heur te doewene, bv. d’n hil in ’n bepaeld petrôôn anrieve. Op de fiets kwam ik dan langs ’t ouwerlek huus van Eêwit, die altied voor ’t raem op bèdde lag. Ik docht dan: “Wat ziejlig toch, as ie altied ziejk op bèdde mot ligge!”. Dat durende toet d’r nieuwe dokters kwamme, Eêwit most onmiddelek z’n bèdde uut in revalidere. Hie lêêrende laope in fietse in gieng toet z’n pensioen wèrke.

Mar op z’n 65e begon z’n carrière pas echt: de speeltuun wier z’n lust in z’n leven, toet z’n 87e! Daegeleks gieng ’n vanuut de Vliedbèrg mit z’n lunchpakket naer z’n ‘wèrk’. Hie heit ‘r nog ’n lin’ie voor ‘ekrege in is zelfs nog verkoze toet ‘Vriewilliger van ’t jaer’. Uutspraeken van Eêuwit binne als gevleugelde woorden bluuve hange, bv. dezen: “De glijbaan is niet om te laeopene, mar om te sliereeeeen!!!”.

De Fluppies is ’n môôie bestemmieng ewoorde voor schoolreisies in kinderfêêssies. Ik bin d’r gistere nog ’s weze kieke. Je kan d’r aok ete in drienke, mar alles was nog dicht. Op 1 april gôôt de speeltuun wêêr ope, in dat is beslist gêên grap.

Naer strange

Eên van m’n vroegste herinneriengsbeelden is, dat ik voor ’t êêrste de zêê zag. ’t Was ’n paer jaer nae d’n oorlog, ik mot ’n jaer of drieje ‘eweest hè. Wiele waere mit d’n bus naer strange ‘égôô. ’t Was ’n specialen bus die op bepaelde plekken in ’t durp stoppende om mènsen in te laete steppene. Bie uus in Ouddurp was dat vlakbie, op d’n hoek van de Dirkdoenswegt.

Toe wiele bie ’t strange van ’t Flaauwe wèrk’ uut’estept waere, moste m’n êêrst nog over ’n paer duunerije heene zeule. Toe zag ‘k anêêns de zêê in de golven, voor ’t êêrst van m’n leve. De bunkers lagge deur ’t geweld van de zêê blôôt’espoeld op ’t strange, as immènse kolossen. De zunne schitterende op ’t waeter. Ik vong ’t ’n buutegeweun schouwspel in rokkende m’n eige los van de hand van moewder, in rennende ’t prachtige taferêêl tegen. Mit klêêren in al stortende ik m’n eige in ’t waeter. Dat bleek niejt de bedoelieng te wezene…

Toe m’n laeter wêêr nae strange gienge, kreeg ik ’n wat flets geel badpakkie an, ’n soort hansoppie, dat hêêl vroeger nog deur mien ouwste zuster gedroge was. Laeter gieng ik soms geweun in m’n ongerbroek in ’t waeter. Hêêlemaele èrg wier ’t toe ‘k ’n gebreide zwembroek kreeg. Die was ‘emaekt van het ongerstik van ’t deur ’t zêêwaeter al ‘ekrompe bordeauxrôôje wolle badpak van m’n aore zuster. Deur ’n zaome an de bovenkant wier ’n ènde directoire-elestiek ‘erege, zoda je d’n broek kon ophouwe. As ie in ’t waeter ‘eweest was voelende ’t vrêêselik klam in zwaer an. ’t Waeter bleef butegeweun lange in de wolle hange. Je liepj dan haest d’n hêêlen dag rond mit ’n gewêêkt kruus. Die ellende durende toet ik ’n echte ketoewne zwembroek kreeg.

As kind mocht je niejt a^llêêne naer ’t grôôte strange, wel naar ’t Zandhoekie. Dat was ’n klein zandstrange’ie mit kliene’ies bie Preekhil. Noe was t’r wel ’n probleem, want d’r was niejt altied waeter. Je was afhankelek van ’t tieje. Eigelek ko j’ d’r mar om de aore weeke naertoe, want ’s oches gieng ie nôôit zwemme. Soms was ’t pas laeter in de middeg haogwaeter. Toch gieng ie d’r dan al vroeg naertoe. In de vaorte zag ie ’twaeter as ’n brêêje zulvere strêêp. Op de achtergrond ’t silhouet van de kèrke van Brouwershaevene. In d’n toren van Zierikzêê, as ’t hêêl helder was. Langzaem kwam ’t waeter duchterbie.

Je kon ’t niej mêêr verdure in gieng ’t waeter al tegen over ’t drabbige slik. Je wentelende je eigen in de modder as ’n vêrke. Je zag d’r dan uut as ’n patiënt die ’n modderkuur ongergieng. Dan nog ’n hortie zwemme, as t’r genoeg waeter stieng.

A j’ dan ’s aeves op bèdde lei zat de modder nog onder de naegels van je têên. Je rook nog naer dat zoutige homige slik. Je eige wasse dee je netuurlijk niejt. Nêê dat hoevende niejt, je was ommers al in ’t waeter ‘eweest!

Aerpels

‘Hei joe al nieuwe aerpels ‘egete?’ Dat is ’n zin die je tegenwoordig vanaf half meie kan hôôre. Mar vroeger hao die zin veel mêêr gewicht. Noe binnen nieuwe aerpels al hêêl vroeg in de supermart in in stalle’ies langs de wegt te koap, mar vroeger at je aerpels uut je eige hof, zôô in de loap van juni. D’r gieng ’n hêêl bedrief an voorof. In de êêrste plekke mos je over goeie poters beschikke. Die hao je bewaerd van ’t jaer dêêrvoor of bie ’n aor ‘ekocht of ‘ekrege. De mêêst geliejfde rassen waere keunienkies in presenten. In dan hao je nog de eigenheimers, mar dat waere mêêr bewaeraerpels. De poters wiere al vroeg ‘eleid, ongeveer gelieke as de sjelotten ‘epoot wiere. Ik spreke noe van ’n jaer of vuuftig ‘elee.

In dan was ’t zôôvaorde. Noe wier ’t spannend: hoe zouwe ze smaeke? Moewder hao ze ‘eschrapt in ‘ekookt. ’t Middegmael wier op d’n taefel ‘ezet. De heerleke, typische geure van nieuwe aerpels kwam d’r of. Ze hao d’r postelein bie klaer’emaekt, oak uut ’t hof in schieven droage hamme ‘ebakke, van ’t eige geslachte vèrke. Naest de aerpelpanne stieng ’n schutteltie gewelde rôômbuttere of margerine, dat was de zeu (jus). Nae de êêrste hap riejp vaoder enthousiast uut: ‘Klaeren blom!’ Moewder: ‘Noe, mo j’ niejt maouwe, Jaop!’ Want dat was noe net niejt de bedoewlieng. Nieuwe aerpels moste ’n bêê’ie stief weze. Dan ko ‘j d’n aoren dag van ’t overschot lekkere schiefjes snieje om te bakkene. Die atte m’n dan wêêr mit geschaefde komkommers d’rbie, oak uut ’t hof.

Vreemde (gasten), die Ouddurp bezoeke, verwondere d’r eige over dat bie veel huuzen zokke grôôte hoven ligge, vooral bie huuzen die voor d’n oorlog ‘ebouwd binne. Mar dat heit ’n reden. Die huuzen wiere op schuld ‘ebouwd. Bie de Boerelêênbank ko j’ dan in ’t gunstigste geval d’r ’n hypotheek op kriege. Die most netuurlek of’elost woore in ’t bedrag dêêrvoor kwam dan jaerleks uut de opbriengsten van ’t hof. Uus huus wier in 1928 ‘ebouwd in de bouwkosten waere 2800 gulden. Jaerleks moest 100 gulden of’elost woore. Wiele hao dan oak ’n hof van mêêr dan 2000m2.

Van alles wier d’r in verbouwd. As de sjelotten d’ruut waere, stienge op dezelfde plekke al wêêr suukerbôônen (sperziebonen) voor de veilieng. Voarder alderlei bloomen voor zaed op contract. Vaoder dee dat allemaele in z’n vriejen tied. In ’t daegeleks leven was ’n landèrrebeier in hie heit oak nog an negosie ‘edae in kruuejenierswaeren. De oflossieng is altied ‘elukt. Noe is dat hof ’n wildtuun mit veel vuulte, zôôas wel ezeid woordt.

Die ouwe aerpelrassen bestôô niejt mêêr. Op ’n gegeve mement binne ze zelfs verboo (verboden), hoewel ze in Ouddurp nog lange stiekem ‘eteeld binne. Veel nieuwe rassen binnen twint op de mart ‘ekomme. Noe hè ‘k al alderlei nieuwe aerpels ‘probeerd: êêrsteliengen, doré’s in friejslanders, mar die echte nieuweaerpelsmaeke van vroeger proof ik niejt mêêr. Dat kan netuurlek oak an mien smaeke ligge!